Cumhuriyet’in ilanından bu yana geçen 101 yılda Türkiye, Atatürk’ün “Egemenlik kayıtsız koşulsuz milletindir” unsurunu benimseyerek bağımsızlık, demokrasi ve çağdaşlaşma yolunda değerli adımlar attı. 101 yıl evvel olduğu üzere bugün de Türk milleti Atatürk’ün açtığı yolda, gösterdiği amaca büyük bir kararlılıkla yürüyor.
CUMHURİYET 101 YILDIR ‘KİMSESİZLERİN KİMSESİ’
Atatürk’ün “bilhassa kimsesizlerin kimsesi” diye nitelediği Cumhuriyet bugün 101 yaşında. Kurtuluş gayretini taçlandıran büyük ihtilal, ikinci asrında da coşkuyla kutlanıyor.
Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkmasıyla yakılan bağımsızlık meşalesi, 30 Ağustos 1922’de kazanılan büyük zaferle tüm yurdu aydınlattı. Yeni Türk devletinin milletlerarası alandaki varlığı ise 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile tescillendi. Artık fiilen esasen var olan rejimin isminin de bütün açıklığı ile konulması gerekiyordu.
‘Yarın cumhuriyet ilan edeceğiz’
27 Ekim 1923’te İcra Vekilleri Heyeti’nin istifası ve Meclis’in inancını kazanacak bir kabine listesinin oluşturulamaması, Cumhuriyet’in ilanı için uygun ortamı hazırlamıştı. Mustafa Kemal Paşa, 28 Ekim akşamı Çankaya Köşkü’nde arkadaşları için bir sofra hazırlattı. İsmet Paşa, Ali Fuat Paşa, Halit Paşa ve Kemalettin Sami Bey’in de yer aldığı akşam yemeğinde yaşananları Mustafa Kemal, Nutuk’ta şöyle anlatıyor: “Yemek sırasında ‘Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz’ dedim. Orada bulunan arkadaşlar, derhal niyetime katıldılar. Yemeği bıraktık. O dakikadan itibaren, nasıl hareket edileceği konusunda kısa bir program yaparak arkadaşları görevlendirdim.”
Mustafa Kemal Paşa o gece İsmet Paşa ile 1921 Anayasası’nın birtakım hususlarını değiştiren kanun tasarısını hazırladı.
Tasarı kabul edildi
“Türkiye devletinin hükümet biçimi cumhuri-yettir” kararının yer aldığı tasarı TBMM’de saat 20.30’da oturuma katılan 158 üyenin tamamının oyuyla kabul edildi. Cumhuriyet’in ilanı “Yaşasın Cumhuriyet” sesleri ve alkışlarla karşılandı. Ardından yapılan zımnî oylamada 158 milletvekilinin tamamının oyunu alan Gazi Mustafa Kemal Paşa, birinci cumhurbaşkanı seçildi. Kürsüye gelen Mustafa Kemal konuşmasını, “Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır” kelamıyla bitirdi.
Böylece devletin ismi ve rejimle ilgili tartışmalara son verildi. Hükümetin kurulma hali tekrar düzenlendi. Buna nazaran, cumhurbaşkanı başbakanı atayacak, başbakan da bakanlarını seçip cumhurbaşkanının onayına sunacaktı.
1925’ten bu yana bayram
Türk halkı, 29 Ekim gecesi ve 30 Ekim günü Cumhuriyet’in ilanını kutladı. 26 Ekim 1924’te yayımlanan kararname ile Cumhuriyet’in ilanının 101 pare top atışı ve düzenlenecek etkinliklerle kutlanmasına karar verildi. Böylelikle 29 Ekim 1924’teki etkinlikler, kutlamaların başlangıcı oldu. 29 Ekim, 1925 yılından itibaren de “milli bayram” olarak kutlanmaya başlandı.
YENİ ASRIN COŞKUSU
Bir asrı geride bırakan Cumhuriyet’in 101. yılı, dünden itibaren çeşitli etkinliklerle kutlanmaya başladı. Cumhuriyet coşkusu bugün yapılacak merasim ve kutlamalarla doruğa ulaşacak.
29 Ekim Cumhuriyet Bayramı kutlamaları erken başladı. İşte yurttan 101. yıl coşkusunu yansıtan birtakım etkinlikler..
– İstanbul’da Cumhuriyet’in 101. yıl dönümü aktiflikleri kapsamında Taksim’deki Cumhuriyet Anıtı önünde merasim düzenlendi. Merasime İstanbul Valisi Davut Gül, 1. Ordu ve İstanbul Garnizon Kumandanı Orgeneral Metin Tokel ve İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu, siyasi parti temsilcileri ve vatandaşlar katıldı.
– Bilecik’in Gölpazarı ilçesinde 101 yamaç paraşütçüsünün iştiraki ile “Ata’ya Hürmet Uçuşu” yapıldı.
– Afyonkarahisar Kent Ormanı’ndaki fidan dikim etkinliğinde 101 genç geleceğe nefes olacak fidanları toprakla buluşturdu.
– Malatya Atatürk Kız Anadolu Lisesi’nde okuyan 500 öğrenci okul bahçesinde ay-yıldız simgesi ve “101” sayısı oluşturdu.
BİSİKLETLİ KORTEJ
– Konya’da Beyşehir Cumhuriyet Anaokulu tarafından “101 bisikletli ile Cumhuriyet Bayramı korteji” aktifliği düzenlendi. Aktifliğe minik öğrenciler Türk bayraklarıyla süslenen bisiklet ve küçük scooterleriyle katıldı.
– Balıkesir’de 500 kişilik zeybek gösterisi izleyenleri hayran bıraktı. İştirakçiler “1923” yazacak biçimde dizilirken şova Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Akın da ailesiyle katıldı.
– Muş’un Bulanık ilçesinde “Cumhuriyet Yürüyüşü”, ağır bir iştirakle gerçekleştirildi. Yürüyüşte 200 metrelik Türk bayrağı açıldı.
– Eskişehir’de Sivrihisar Havacılık Merkezi, Cumhuriyet’in 101. yılına özel koreografi hazırladı. Bine yakın kişi hilal formunu yaparken Türkiye’nin birinci bayan akrobasi pilotu Semin Öztürk Şener’in uçağı ay-yıldızı tamamladı. Şener, fotoğraf çekiminin akabinde Cumhuriyet Bayramı özel uçuşu gerçekleştirdi.
1923’TE DOĞAN NURİYE NİNE CUMHURİYET’LE YAŞIT
– Kocaeli’nin Karamürsel ilçesinde yaşayan 101 yaşındaki Nuriye İzüstüne, Cumhuriyet’le yaşıt. 25 Temmuz 1923’te doğan, tıpkı mahallede kızı Fatma Fitoz ve torunu Fulya Çetiner ile yaşayan üç çocuk, dokuz torun sahibi İzüstüne, çoklukla meskende vakit geçiriyor, zaman vakit kitap okuyor, gençliğinde dinlediği müzikleri söyleyerek neşeleniyor. Büyük Lider Mustafa Kemal Atatürk’ün yaşadığı yılların çocukluk periyoduna denk geldiğini belirten İzüstüne, “Karamürsel’e gelmiş fakat ben görmedim” tabirini kullandı.