Tabula rasa kavramı, John Locke’un ortaya attığı, insan zihninin doğuştan getirdiği bir bilgiye sahip olmadığını, beynimizin Tabula rasa (boş bir levha) olduğunu savunan bir önermedir.
Son vakitlerde Tabula rasa kavramıyla ilişkilendirdiğim mevzu, toplumsal hafızamız oldu. Ülkemizin öbür ülkelere oranla daha fazla kriz periyotlarıyla karşılaştığını söylemek yanlış olmayacaktır. Yaşadığımız kriz periyotlarında ayakta kalmaya çalışırken kullandığımız baş etme düzenekleri her vakit fonksiyonel değildir. Dayanışma, yardımseverlik ve işbirliğinin çığır açan örneklerini sergilediğimiz bir gerçek. Bu tahminen de toplumumuzun güçlü ve en güzel yanı. Fakat, karşılaştığımız ağır travmalar ile baş edebilmek için birçok vakit hislerimizi bastırıp güçlü görünmeye çalışıyoruz. Yaşadığımız makus anıların üzerine bir sis perdesi çekerek “normalleşme” ismi altında zihnimizi boş bir levha haline getirmek istiyoruz. Bu da toplumsal hafızamızı zayıflatarak bizi sorgulamaktan uzaklaştırıyor.
Normalleşme ile rutine dönmek karıştırılmamalı!
Rutine dönmek, günlük fonksiyonelliği devam ettirebilmeyi kapsayan bir kavramdır. Bilhassa zelzele üzere kırılganlığımızı fark ettiğimiz ve denetim kaybı yaşadığımız devirlerde; yakın vakit planları yapmak (Ne yemek yiyeceğinin planlanması üzere kolay bir plan bile olabilir.), dönebiliyorsak, olay yaşanmadan evvelki rutinlere dönebilmek, şayet dönemiyorsak yeni rutinler oluşturmak denetimin elimizde olduğunu hissettirir. Beynimiz meçhullüğü sevmez ve bir tehdit olarak görür. Bu sebeple, bilhassa kriz devirlerinde belirsizliğe tahammülümüz hayli azalır.
Yaşanılan travmalar sonrasında, ne kadar istemesek de hayatımızda bir şeyler değişir. Olağanlaşma ismi altında yaptığımız davranışlar aslında eskiye hasret ve eskiye dönüş uğraşıdır. Lakin kendimizi uyuşturmak haricinde bir katkısı bulunmaz.
Travmalar travma ile iyileşir!
Her birey yakın vakitte karşılaştığı travmatik olayı, çocukluğunda yaşadığı eski travmaları ile karşılar. Yani aslında, yakın vakitte meydana gelen travma, çocukluk travmasını tetikler. Bastırmaya çalıştığımız hisler, kriz anlarında su yüzüne çıkar. Yeterli hissetmenin tek yolu ise, travmadan kaçmak ve unutmaya çalışmak yerine yüzleşmek ve travmanın etrafında büyümektir. Zira biz ne kadar bastırmaya da çalışsak travmatik anı aslında oradadır. Travma terapilerinde hedef, travmayı ortadan kaldırmak değildir. Terapilerde, travmaların tetiklendiği durumlarda onlarla nasıl baş edeceğimizi öğreniriz.
Tarih hatırlanmadığında tekerrür eder!
Kendimize ve dolaylı yoldan topluma yapabileceğimiz en büyük güzellik, hatırlamaktır. Anılarımızın etrafındaki sis bulutunu kaldırdığımızda yaşadığımız kriz durumlarının gerisindeki gerçeklerle de yüzleşme imkanı buluruz. Toplumsal hafıza güçlendikçe ferdî olarak üstlenmeye çalışıp altından kalkamadığımızda sığındığımız “kadercilik” anlayışının da kendi içinde erimesine yer hazırlar.
Güçsüz değilsiniz. İnsansınız!
İçinde yaşadığımız kültür bize hislerini bastırmayı ve her vakit güçlü görünmeyi öğretti. Kimilerimiz karşılaştıkları olaylar karşısında kederini göstermek yerine öfkelendi. Kimileri da hissizleşti. Kimilerimiz ise ağladı. Kriz vakitlerinde köpüren hisleri farklı hallerde söz ediyor olsak da, birçoğumuz uzun vadede saklamayı tercih ediyor. Son noktaya gelene kadar hislerimizden kaçıyor ve sonra da patlıyoruz. Bu da hislerimizin yanlışsız kaynaklara yönelmesini ve tabir ediliş biçimini olumsuz etkiliyor.
Kaçmaya çalıştığınız hisler, olağandışı bir duruma verilen olağan reaksiyonları içerir ve ruhsal bir sorun olduğu manasına gelmez. Toplumsal düzlemde psikososyal dayanak sağlanması ve gerekiyorsa ferdi terapiler de bu devirde hayli kıymetlidir.