TÜRKİYE Cumhuriyeti’nin birinci ulusal bankası olan Türkiye İş Bankası, ikinci yüzyılına adım atıyor.
Bankanın 100. kuruluş yıl dönümü hasebiyle açıklamalar yapan İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran, 26 Ağustos 1924’te 2 şube, 37 çalışan ve 1 milyon lira sermayeyle yola çıkan bankanın, bugün 20 bin çalışanı, yurt içinde 1042, yurt dışında 11 ülkede 22 şubeye ve 285 milyar liralık öz kaynak büyüklüğüne ulaştığını söyledi. Geçen bir asırda gerek dünyada gerekse Türkiye’de çok şeyin değiştiğini ve dönüştüğünü; lakin İş Bankası’nın kurulduğu günden bu yana ana gayelerinin değişmediğini vurgulayan Ortan, “Bu da birinci faaliyete başladığımız günkü ana maksadımız neyse bugün de tıpkı emeli taşımak… Ülke iktisadının büyümesine ve istihdama, refahın artmasına katkı… İş Bankası 1924’te bunun için vardı, bugün de bunu yapıyor” dedi. “O gün tahminen omzunda çok ağır bir yük vardı. Hiç kimse yokken bunu yapıyordu. Bugün öteki bankalarla, kurum ve kuruluşlarla birlikte yapıyor” diyen Ortan, “100 yıl sonra geriye dönüp baktığımızda, İş Bankası’nın bir taraftan ülke iktisadına katkı sağlarken başka taraftan da güç vakitlerde daima dayanışma ruhuyla hareket edip ülkemizin düzgün gününde olduğu üzere makus gününde de sorumluluk aldığını görüyoruz” diye konuştu.
‘ZOR PERİYOT GERİDE KALDI’
Aran ayrıyeten, enflasyondan para siyasetine, bankacılığın yılın birinci yarısını nasıl geçirdiğinden bankanın ikinci yüzyıl amaçlarına kadar pek çok bahiste değerlendirmelerde bulundu. Sıkılaştırma adımlarından ve yapılan düzenlemelerden en çok ‘kârlılığı belirleyen net faiz marjının ve öz kaynak kârlılığının’ etkilendiğine dikkat çeken Ortan, sıkıntı devrin ise geride kaldığını; bundan sonraki süreçte bankacılığın yine kârlı hale gelebileceğine işaret etti.
Parasal sıkılaşmanın bir kesimi olarak mecburî karşılık oranlarının artırıldığını anımsatan Ortan, ‘bankaların yüzde 50 faiz vererek topladığı mevduatın’ önemli bir kısmını krediye dönüştüremeden ’na düşük faizle zarurî karşılık olarak verdiğini söyledi. Bu durumun net faiz marjını etkilemesinin doğal sonucu olarak bankaların kârlılığı üzerinde bir baskı oluşturduğunu; bankaların yılın birinci 6 ayında en çok bunun zorluğunu yaşadığını lisana getiren Ortan, kârlılıkların gerçek kesime paralel olarak azaldığını kaydetti. Lakin, fiyat istikrarının sağlandığı, enflasyonun düşme eğilimine girdiği, aylık enflasyonda da fiyatlama davranışının değiştiğinin görülmesiyle birlikte kasım ayından itibaren bu eğilimin değişebileceğini belirten Ortan, “Zor bir devri geride bıraktığımızı ve artık bundan sonra bankacılıkta net faiz marjının güzelleşeceği periyoda gireceğimizi umut ediyorum” diye konuştu.
FAİZDE YÜZDE 25 BEKLENTİSİ
Aran, faiz indirim döngüsünün ne vakit başlayacağına ait beklentilerini de paylaştı.
Politika faizinin 2025 sonuna kadar yüzde 25’e inebileceği iddiasında bulunan Ortan, şu değerlendirmeyi yaptı: “Ekim ayı Para Politikası Kurulu toplantısında Merkez Bankası’nın bir aksiyon almayacağını, yalnızca kelamlı ve yazılı yönlendirmeyle izleyen periyotta faiz indirimlerine başlayabileceğinin sinyalini vereceğini sanıyorum. Yıllık enflasyonun siyaset faizi düzeyinin altında kalıcı olarak şekilleneceğinin net olarak görülmesiyle birlikte kasımdan itibaren 250 baz puan düzeyinde faiz indirimleri için fırsat oluşacağı ve bu yılın sonunda siyaset faizinin yüzde 45’e, önümüzdeki yılın sonunda da yüzde 25’e indirilebileceği kanaatindeyim. Bu, Türkiye’de enflasyonun denetim altına alınması, sistemin işleyişi ve gerçek kesim üzerindeki yükün hafiflemesi üzere ögelerle birleştiğinde 2026’ya umutla bakmamızı sağlar.”
‘AYLIK %1 TÜFE İTİMAT VERİR’
Enflasyonun ise 2025 sonunda yüzde 20 civarına düşebileceğini öngördüklerini belirten Ortan, “Bu, bizim için pek çok istikrarın sağlanması açısından kıymetli. Bu seyahat, Orta Vadeli Program (OVP) ve maliye siyasetiyle destekleniyor. Türkiye’nin de sanırım bunu başarmaktan diğer devası yok” sözlerine yer verdi.
Enflasyonda hanehalkının hissettiği enflasyon ile piyasa beklentileri ortasındaki makasa ait de hanehalkının, baz tesiri devreden çıkıp da aylık enflasyon yüzde 1’ler düzeyine indiğinde lakin inanç hissedeceğini, o nedenle hanehalkındaki beklentinin piyasa beklentilerine yakınsaması için aylık enflasyonun gerçek manada yüzde 1’li düzeylere, hatta yüzde 1’in altına inmesi gerektiğini söyledi. Ortan, okulların açılması, servis fiyatı artırımları, eğitim masrafları üzere nedenlerle eylül ayında bunun hissedilemeyeceğini lakin ekim ayından itibaren yakınsama olacağı kanısını lisana getirdi.
‘SIKILAŞMA SONUÇ VERİYOR’
Aran, yılın birinci 6 ayında önceliğin fiyat istikrarını sağlamak ve enflasyonu düşürmek olduğu için Türkiye’de çok önemli bir nakdî sıkılaşmaya gidildiğini, şu anda da sıkılaşma adımlarının sonuçlarının görüldüğünü kaydetti. Üretim, talep ve istihdamdaki azalmanın derinleşeceğini söz eden Ortan, buradaki gerilimin itimat endekslerinde de kendini gösterdiğini, mevsimsellikten arındırılmış gerçek kesim inanç endeksinin 2020’den bu yana birinci defa 100 eşik düzeyinin altına gerileyerek bozulan beklentilere işaret ettiğini, öteki itimat endekslerindeki bozulmanın da sürdüğünü söyledi. Lakin enflasyonla gayret edebilmek için bu bedellerin ödenmesi gerektiğini lisana getiren Ortan, şu değerlendirmeyi yaptı: “‘Enflasyonla çaba edeceğiz, denetim altına alacağız’ dediğimizde büyümede, istihdamda, üretimde, ihracatta meseleler yaşayacağımızı bilmemiz gerekiyor. Maksadımız fiyat istikrarını sağlamaksa, enflasyonu düşürmekse bunun bedelini de ödeyeceğiz.”
AVRUPA’YI KAPSAYAN DİJİTAL BANKA HEDEFİ
SON devirde dijitalleşme odağında bölgesel manada yeni bankacılık yatırımlarına sürat verdiklerini tabir eden Hakan Ortan, bunun için öncelikle İngiltere’de OYAK Kümesi yatırımlarından Birleşik Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para AŞ ile kendi küme şirketlerinin sahipliğinde “Is United Payment Systems Limited” isimli yeni bir paydaşlık kurulduğunu anlattı. Çabucak akabinde İngiltere’de ödeme lisansına sahip, faaliyetlerine devam eden mahallî bir kuruluşun satın alımına yönelik süreçlerin yürütülmeye başlandığı bilgisini paylaşan Ortan, bankanın yurt dışı odaklı dijital genişlemesinin birinci adımı olarak sinerji yaratacak işbirlikleri tesis edilmek suretiyle İngiltere merkezli dijital banka seyahatine başlandığını bildirdi. Ayrıyeten, Almanya’daki banka yatırımları İşbank AG üzerinden uzun yıllardır hizmet verildiğini anlatan Ortan, tesis edilmekte olan yeni iştiraklerle bankanın ikinci yüzyıl perspektifini yansıtacak biçimde, öncelikle İngiltere ve AB’yi kapsayacak bir dijital banka maksadına ulaşma yolunda çalıştıklarını belirtti.
1 MİLYON TL’LİK SERMAYENİN 250 BİN TL’Sİ ATATÜRK’TEN
CUMHURİYET periyodunun birinci ulusal bankası olan İş Bankası, Atatürk’ün direktifleriyle İzmir Birinci İktisat Kongresi’nde alınan kararlar doğrultusunda 26 Ağustos 1924’te kuruldu. Kurulma nedeni ise, Cumhuriyet ilan edildikten sonra ‘tasarrufu teşvik ederek toplanacak fonlarla bütün ekonomik faaliyet kollarını finanse edebilecek, gerektiğinde endüstrileşme hareketinin başlatılmasına kendi kaynaklarıyla katılabilecek ulusal bir kuruluş ihtiyacı’ olarak öne çıktı. Banka, birinci Genel Müdürü Celal Bayar’ın liderliğinde iki şube ve 37 işçi ile hizmete başladı. Nominal sermayesi 1 milyon TL idi. Bu sermayenin fiilen ödenen 250 bin TL’lik kısmı ise şahsen Atatürk tarafından karşılandı.
AÇILIŞ TÖRENİNE 120 TL’LİK MASRAF
Ancak, Atatürk’ün ortaya koyduğu 250 bin liranın bankanın kurulmasında kâfi olmadığını, kimsenin de yanaşmadığını Celal Bayar şöyle anlatıyor: “Sermaye bir milyondu. 250 bin TL hazırdı. Müessis (kurucu) payı, bir 1000 liraydı. Müessisler bulacağız, hiç kimse yanaşmıyor. Diyorlar ki, ‘Ne kadar bu türlü bir işe girdiysek hiçbirinin sonucu çıkmadı…’ Ecnebi bankalar nezdinde Banque d’Athens var, İtalyanların bankaları var, Fransızların bankaları var. Onlar bizim Türklere, hatır için, Kızılay’a 1000 lira teberruda (bağış) bulunur üzere, müessis paylarını verdiler. Ben de şahsımı ve hatta Atatürk’ün nüfuzunu kullanarak 1000’er lirayı bu türlü topladım.”
Ve 9 Eylül 1924 günü, bankanın açılışı yapıldı. Merasimde limonata ve pasta dağıtıldı ve bu açılış için toplam 120 lira masraf yapıldı.
İş Bankası’nın internet sitesinde yer alan bu bilgilerin devamında, o devir bu alanda çalışacak yetişmiş elemanın da olmadığı vurgulanarak şu sözlere yer verildi: “İş Bankası devrin bu sıkıntı ekonomik şartları altında çalışmalarına başladı. Bankamız, kurulduğu günden beri, hedeflerini gözden kaçırmadan daima güçlenerek büyüyen seçkin kurumlardan biri oldu; bu durum en büyük övünç kaynağı.”
